W swoim najbardziej znanym eseju Dwie dusze Jakub Bojko, działacz ludowy, pisarz i publicysta pisał: w nas [chłopach – przyp. W.S] pokutuje dusza bardzo starej brzydkiej pani, która zmarła w roku pańskim 1848, a zwała się pańszczyzną. Pani ta trzymała w niewoli strasznej przeszło 400 lat całe nasze chamskie plemię i zabiła w chłopie człowieka, …